بررسی پرداخت الكترونیك از مصادیق فناوری های مالی، 2
كارتخوان ها پول و سكه را بی حرمت كرده اند؟
سرگرمی كامپیوتری: «اپلیكیشن ها آمده اند تا زندگی ما ساده تر شود». این شعار تمام بازیگران این اكوسیستم است؛ اما برخی كارشناسان معتقدند در بحث پرداخت الكترونیكی، مقوله هایی همچون هزینه تراكنش ها، از بین بردن حرمت پول و گرانی روش های پرداخت های آنلاین مسائلی هستند كه نیاز به نگاه منطقی تری دارند.
«در بحث پرداخت الكترونیكی یك نگاه ساده انگارانه این است كه بگوییم قبلاً مردم از سكه و اسكناس استفاده می كردند و الان به جای آن از پرداخت الكترونیكی استفاده می كنند؛ پس چقدر كارها ساده شده است. صادقانه بگویم این نگاه بسیار ساده انگارانه است.» این ها بخشی از صحبت های رضا قربانی فعال حوزه فناوری های مالی در گفت وگو با خبرنگار علمی ایرنا است. او اعتقاد دارد فرهنگ استفاده از پرداخت الكترونیكی بین مردم اشتباه جا افتاده است.
**از درشكه به ماشین
قربانی در ادامه صحبت هایش می گوید: «زمانی كه ما آغاز به استفاده از یك پدیده ساده می نماییم، این پدیده در كنار خود یك سری ابعاد ناشناخته دارد كه اگر مدیریت نشود، به ما لطمه می رسانند. یك مثال خوب، آمدن ماشین به جای درشكه است. ما سال ها پیش از یك وسیله سنتی به سمت استفاده از یك وسیله مدرن رفتیم؛ اما آلودگی، ترافیك و خیلی از مسائل دیگر گریبان ما را گرفت و با گذشت سال ها نه تنها رهایمان نكرده كه هر روز بیشتر درگیرمان می كند. درست است كه استفاده از ماشین بعنوان یك پدیده جدید سرعت بیشتری به زندگی مان داده، اما مشكلاتی را با خودش داشته كه درست مدیریت نشده است.»
حدود 10 سال قبل پرداخت الكترونیكی به گستردگی الان نبود، اما از ابتدای دهه 80 ابزارهای پرداخت گسترش پیدا كرد و شركت های پرداخت در زیرمجموعه بانك ها توسعه یافتند. قربانی در ادامه می گوید: «از پرداخت یارانه ها می توان بعنوان سرآغاز پیك استفاده از ابزارهای فناورانه نام برد. آن زمان مردم در صف های ATM می ایستادند و پول نقد را از كارت ها بیرون می كشیدند. به آنها گفته می شد كه می توانند با همان كارت از فروشگاه ها و مغازه ها خرید كنند؛ ولی اشتباهی در این بین اتفاق افتاد، این بود كه عده ای آمدند سوژه را در قالب فرهنگ سازی دیدند و همین به اصطلاح فرهنگ سازی بی معنای آنها موجب شد كه بانك ها وارد یك رقابت كاملاً اشتباه شوند و آغاز به تبلیغات وسیع كارت خوان ها كردند.»
**یك تفكر اشتباه
قربانی اعتقاد دارد تبلیغ بانك ها در آن زمان جهت استفاده از كارت خوان ها تصمیم اشتباهی بود. وی در ادامه توضیح داد: «این طرز تفكر كاملاً اشتباه از طرف بانك ها وجود داشت كه هركسی بتواند پول بیشتری برای یك بانك بیاورد، كار خوبی در جهت توسعه بانك انجام داده است. در واقع آنها می گفتند رسوب پول موجب میگردد اوضاع مالی بانك ها بهتر شود. تا زمانی كه اعداد و ارقام كوچك باشد، مشكلی احداث نمی گردد. حتی می توان گفت بانك از یك موضع نوآورانه هم صحبت می كند و نسبت به بقیه جامعه پیشروتر است؛ اما مشكل از زمانی به وجود آمد كه مردم شروع كردند به استفاده گسترده از این خدمات و ما از سال 90 به بعد شاهد رشد پدیده های بسیار عجیب شدیم.»
وی در توضیح پدیده های عجیب می گوید: «اوایل بحث كارمزد مطرح نبود. هركسی كه از كارت خوان استفاده می كرد باید كارمزد می داد. این موجب می شد كسی بدون دلیل از این دستگاه استفاده نكند و ارزش دستگاه باز به واسطه مصرف بلاعوض از بین نمی رفت.»
اما درست همان زمان اتفاق دیگری رخ داد: «یكی از شركت های نمایش دهنده این خدمات آغاز كرد به حذف كارمزد كارت خوان ها. آن شركت یك خدمت پرداختی را به صورت كاملاً بلاعوض در اختیار مردم قرار داد. بدین سان بود كه بانك ها خود این هزینه را متحمل شدند. تا زمانی این هزینه قابل تحمل بود اما امسال مجموع خدمات كارمزد، به 9 هزار میلیارد تومان رسیده و این حجم از پول صرف خدمتی میگردد كه به شكل كاملا بلاعوض در اختیار مردم قرار دارد. اگرچه این هزینه سبب شده به بانك ها فشار زیادی وارد شود، اما بانك ها نمی توانند آنرا حذف نمایند و هیچ اراده ای برای حذف آن وجود ندارد.»
**نمونه های خارجی
وضعیتی كه ما هم اكنون داریم به این شكل است كه كارمزد تراكنش ها بلاعوض است و بانك ها این هزینه را متقبل می شوند و شاید بنا بر این در هر مغازه چهار پنج دستگاه كارت خوان وجود دارد. قربانی در توضیح وضعیتی كه هم اكنون به واسطه كارت خوان ها به وجود آمده می گوید: كجای دنیا، وضعیت كارت خوان ها به این شكل است؟ در مغازه های كوچك كشورهای مختلف دنیا، هنوز از پول نقد استفاده می شود، چون استفاده از كارت خوان هزینه سنگین دارد. ما از آن طرف بوم افتاده ایم. آمدیم یك جامعه سنتی را كه از پول نقد استفاده می كرد و زمانی هیچ اعتمادی به كارت های بانكی نداشت، با فرهنگ سازی و هزینه اشتباه به سمتی بردیم كه حتی برای خریدهای خرد باز از كارت خوان استفاده می نماید. روند هر كار و اتفاقی باید طبیعی و در زمان مناسب طی شود تا به واسطه تغییر، فرهنگ استفاده باز به درستی جا بیفتد، درحالی كه ما خواستیم سریع جامعه را از این حیث متحول نماییم و همین مسئله موجب شد هیچ كسی جرات نكند، برای نمایش این خدمات از مردم پول بگیرد.
**از ماست كه بر ماست
این كارشناس حوزه فناوری مالی -فین تك- در ادامه اظهار داشت: همانطور كه مردم برای ابزارهایی كه مخابرات در اختیارشان قرار داده هزینه می كنند باید برای این تكنولوژی باز هزینه كنند. جالب است كه حتی مغازه دارها تهدید می كنند اگر هزینه تراكنش را از ما بگیرید، ما همان مقدار را روی قیمت جنس ها لحاظ می نماییم.
از نظر قربانی، استارت این روش اشتباه را بانك ها زدند: قدم اول در این فرهنگ سازی اشتباه را بانك ها برداشتند و از آنجائیكه بانك ها در ایران مرغ هر عزا و عروسی هستند، همه ما لطمه می بینیم.
قربانی منظورش از این لطمه را با یك مثال ملموس توضیح می دهد: «نمونه اش موسسه های مالی غیرمجاز بود كه حاكمیت هیچ مسئولیتی هم در قبال آنها ندارد. این بانك ها شروع كردند به پرداخت سود بالا و خارج از قوانین. مردم هم با همان تفكر كه چیزی از بانك به آنها برسد، سرمایه شان را در بانكی سرمایه گذاری كردند كه حتی مجوز هم نداشت. جبران خسارت این موسسه ها نزدیك 30 هزار میلیارد پول مردم را به باد داد و این پول ازدست رفته به شكل تورم به ما و سیستم بانكی مان برگشت.»
**پول و سكه بی حرمت شد
«نمی گویم پرداخت الكترونیكی بد است، فقط این كه ما از یك ابزار مناسب به شیوه كاملاً نامناسب استفاده می نماییم، بد است.» این كارشناس با این توضیح كوتاه روندی را توضیح می دهد كه به قول او، موجب شد پول و سكه به سمت بی حرمت شدن پیش برود: «نزدیك به 80 درصد از تراكنش هایی كه در طول روز انجام می شوند، زیر 25 هزار تومان هستند. این در شرایطی است كه تراكنش های زیر 600 هزار تومان برای بانك ها ضرر است و منفعتی از سمت رسوب پول برای بانك ندارد.»
وی اضافه كرد: ما سكه و اسكناس را بی حرمت كرده ایم. درحالی كه در كشورهای اروپایی و آمریكایی هم سكه و هم اسكناس استفاده می شود، اما در كشور ما حتی در تاكسی، دكه، مغازه و خیلی جاهای دیگر باز از كارت خوان استفاده می نمایند چون برای ما سكه و اسكناس كاربرد ندارد. یك پولی در همین راستا خلق كرده ایم به واحد خروس نشان. به جای استفاده از سكه، از آن استفاده می نماییم. وظیفه دولت شده است كه تمام هزینه ابزار مبادله ای را در اختیار مردم بگذارد.
**گرایش به سمت تكنولوژی
قربانی در تشریح هزینه ای كه تراكنش های آنلاین به سیستم بانكی تحمیل می كند، به خبرنگار ایرنا اظهار داشت: در دنیا برای پرداخت های خرد اصلاً از این روش های گران قیمت استفاده نمی كنند، ما برای پرداخت زیر 50 هزار تومان باز از روش های آنلاین استفاده می نماییم. در حالیكه در كشورهای دیگر از روش های آفلاین استفاده می شود، مانند بلیت مترو و اتوبوس كه هم اكنون در كشور ما استفاده میگردد و تراكنش هایش هزینه ای ندارد. هر تراكنشی كه بلافاصله از كانال شتاب و شاپرك بگذرد آنلاین است. ما باید به سمت روش های آفلاین برویم. ما در این حوزه توسعه متوازن نداشته ایم، مردم از ابزاری كه مدل كسب وكاری نادرست داشته بهره برده اند و همین مسئله سبب شده ما روش های سنتی درست را حذف نماییم.
این كارشناس اعتقاد دارد كارت های بانكی، ابزار دسترسی تقریباً نامحدود به یك حساب بانكی است و این خیلی خطرناك می باشد. كافی است یك نفر رمز شما را داشته باشد و به راحتی از آن سو استفاده نماید. بانك نباید این میزان دسترسی نامحدود را در اختیار مصرف كننده قرار دهد.
**ناظران ذینفع
سردبیر ماهنامه عصر تراكنش در ادامه توضیحاتی درباب جزئیات پرداخت های آنلاین داد: در پرداخت های آنلاین ما ناظر یعنی بانك مركزی و نهادهای زیرمجموعه اش مانند شتاب و شاپرك ذینفع هستند و بابت هر تراكنشی هركدام 25 تومان برمی دارند. به همین واسطه ناظر ما از این وضعیت خوشحال است و انگیزه ای برای اصلاحش ندارد. ناظر به جای این كه سكه ضرب كند، از هر تراكنش نفعی هم می برد. تراكنشی كه به بانك فشار می آورد اما زیرمجموعه اش از آن منتفع میگردد.
**اپلیكیشن های پرداخت
قربانی درباب اپلیكیشن های پرداخت توضیحات تكمیلی داد: مسئله مهمی كه در این خصوص وجود دارد، این است كه سروسامان دادن به اپلیكیشن های پرداخت، در حوزه وظایف شهرداری نیست و بانك مركزی باید ناظر این كار باشد. در واقع شهرداری باید این كار را در كنار بانك مركزی پیش می بُرد. الان مردم یك كارت می خرند و با آن پول مترو و اتوبوس را می دهند. چه می شد اگر این كارت به سیستم بانكی وصل می شد و نیازی نبود برای شارژ كردن آن وارد شعب پایانه ها شد؟»
قربانی اعتقاد دارد می توان شرایط پرداخت برای وسایل نقلیه را حتی از این باز راحت تر كرد: «حتی می توان از كارت های آفلاین هم استفاده نكرد، می توان از گوشیهای هوشمند مجهز به تكنولوژی NFC استفاده نمود. مشكل اینجاست كه ما در ابزار مانده ایم. هركس برای خودش جزیره ای كار را جلو می برد، اما درستش این است كه بانك مركزی زیرساخت درست را فراهم كند».
«مثلاً فكر كنید اگر مخابراتی ها برای همكاری در این حوزه، وارد میدان شوند چه اتفاق خوبی می افتد. نزدیك 80 میلیون ایرانی مجهز به سیم كارت هستند، اگر شهرداری هم وسط بیاید و رگولاتور مالی یعنی بانك مركزی هم همراهی كند، می توان از همان سیم كارت برای پرداخت ها به شكل آفلاین استفاده نمود. الان هر مجموعه ای یك جزیره شده و ما پر شده ایم از جزیره های جدا از هم كه جهت استفاده از هركدام از آنها نیاز به یك ابزار جدا است. من بعنوان كاربر نهایی رویای ساده ای دارم، رویایم این است كه در هر شعبه بانكی كه وارد می شوم بتوانم تمام كارهایم را انجام دهم. برای من به عننوان مشتری نهایی هیچ تفاوتی نمی كند چه كسی این خدمت را نمایش می دهد.»
گفت و گو: میترا شكری
علمی*م.ش* 2017
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب